Θα μπούμε αμέσως στο θέμα. Οι οικονομολόγοι, που εκδηλώνουν την τυπική κενότητα της αποτυχημένης επιστήμης τους, δεν μπορούν ούτε να συμφωνήσουν στον ορισμό της ύφεσης. Οι ιδιοφυΐες της Goldman Sachs και άλλοι αναλυτές της Wall Street, κάνουν προβλέψεις για την επικείμενη άφιξη μιας κατάστασης, την οποία δεν μπορούν να περιγράψουν.
Όπως συμβαίνει πάντοτε, οι άνθρωποι κατανοούν την κατάσταση που οι οικονομολόγοι δεν μπορούν καν να περιγράψουν θεωρητικά. Κατανοούν τις χαμένες θέσεις εργασίας, τους χαμένους μισθούς και τη μείωση της δραστηριότητας στις επιχειρήσεις όπου εργάζονται. Κατανοούν τις λιγότερες βάρδιες, τις λιγότερες ώρες εργασίας, τη μείωση των αποδοχών, τις απολύσεις, την ανεργία και την ανάγκη να παρακαλάνε για επιδόματα από την κυβέρνηση ώστε να καταφέρουν να ταΐσουν τις οικογένειές τους, ενώ θα προτιμούσαν να μην έχουν τέτοια ανάγκη. Κατανοούν την αβεβαιότητα και τη διαταραχή στη ζωή τους. Νιώθουν τον φόβο ενός άγνωστου οικονομικού μέλλοντος. Οι υφέσεις, όπως και όλα τα οικονομικά θέματα, βιώνονται υποκειμενικά στον ανθρώπινο ψυχισμό, στα μεμονωμένα άτομα, στις οικογένειες και στις κοινότητες.
Κατανοούμε γιατί οι οικονομικές υφέσεις προκύπτουν κυκλικά (αν και οι οικονομολόγοι, φυσικά, δεν μπορούν να συμφωνήσουν). Η επιχειρηματική ανάπτυξη, το αντίθετο της ύφεσης, καθοδηγείται από αποταμίευση και επένδυση σε επέκταση των παραγωγικών δυνατοτήτων, σε νέα πιο παραγωγικά μηχανήματα, νέο λογισμικό, νέους δρόμους, μεγαλύτερα πλοία και όλο το κεφάλαιο που ενεργοποιούν οι άνθρωποι για να παράγουν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Οι επενδύσεις είναι ένα υπολογισμένο στοίχημα: αν μια επιχείρηση δαπανήσει επί του παρόντος αυτά τα χρήματα στην επέκταση της παραγωγής η οποία θα προκύψει στο μέλλον, υπολογίζει σε μια θετική απόδοση αυτής της επένδυσης. Οι υφέσεις προκύπτουν όταν οι κυβερνήσεις παρεμποδίζουν αυτόν τον υπολογισμό. Εκδίδουν υπερβολική πίστωση σε υπερβολικά χαμηλή τιμή και ο επιχειρηματικός υπολογισμός καταστρέφεται. Το χαμηλό κόστος της πίστωσης που εισάγεται στον επενδυτικό υπολογισμό, παρουσιάζεται ψευδώς ως θετικό. Όταν πραγματοποιείται η επένδυση στην πραγματικότητα, δεν αποφέρει το αναμενόμενο κέρδος. Οι επιχειρήσεις τερματίζονται. Οι θέσεις εργασίας χάνονται.
Έχουμε δει αυτόν τον κύκλο να επαναλαμβάνεται πολλές φορές. Ο αποτυχημένος επενδυτικός υπολογισμός εμφανίστηκε στις εταιρείες dot-com (το 2000), στα στεγαστικά δάνεια (το 2008) και συνεπακόλουθα σε πολλούς άλλους τομείς. Τυπικά, οι εσφαλμένες αυτές επενδύσεις εκκαθαρίζονται και απομακρύνονται γρήγορα και η οικονομική ανάπτυξη συνεχίζεται.
Μισό λεπτό όμως. Η ερχόμενη ύφεση του 2020, που υπολογίζεται τόσο ψυχρά και αδιάφορα στο cloud της Goldman Sachs, δεν έχει σχέση με τον συνηθισμένο κύκλο υφέσεων. Είμαστε έτοιμοι να εισέλθουμε σε μια επιβράδυνση της παραγωγής – μια κατάρρευση στην πραγματικότητα – όχι επειδή ορισμένες επιχειρήσεις έχουν αποτιμήσει εσφαλμένα τις επενδύσεις τους, αλλά επειδή η κυβέρνηση παρενέβη δραστικά και χωρίς προειδοποίηση και έκλεισε όλες τις επιχειρήσεις. Πώς το έκανε αυτό; Στερώντας τις ελευθερίες των ανθρώπων των οποίων η ενέργεια και η κατανομή αυτής της ενέργειας οδηγούν την οικονομική ανάπτυξη. Η κυβέρνηση τους είπε να μείνουν σπίτι. Μην πηγαίνετε στη δουλειά. Μην πηγαίνετε σε μπαρ, εστιατόρια και κινηματογράφους. Μην πηγαίνετε τα παιδιά σας στο σχολείο. Μην κατασκευάζετε αυτοκίνητα ή αεροπλάνα ή υπολογιστές ή σπίτια. Μην παρέχετε φιλοξενία σε ξενοδοχεία. Μην εκτελείτε τα καθήκοντα που συνθέτουν μια αναπτυσσόμενη οικονομία, όπου ο κάθε δρώντας εξυπηρετεί τους καταναλωτές και όλοι μαζί ευημερούν.
Ας αφήσουμε προς το παρόν στην άκρη το μνημειώδες λάθος που κάναμε να επιτρέψουμε στο κράτος να κάνει κάτι τέτοιο – να στερήσει τις οικονομικές μας ελευθερίες με τόσο επιζήμιες συνέπειες. Ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το σκεπτικό και τα κίνητρα που υποκίνησαν αυτό το κρατικό τσουνάμι.
Πρώτον, βασίζεται στο χειρότερο σφάλμα της κυβέρνησης: στον κεντρικό σχεδιασμό. Παρά τις επαναλαμβανόμενες ενδείξεις περί του αντιθέτου και παρά τις αμέτρητες αποτυχίες τους, οι κυβερνήσεις πιστεύουν ότι μπορούν να προβλέψουν και να αλλάξουν την κατεύθυνση του μέλλοντος με βάση τη μαθηματική μοντελοποίηση της ανθρώπινης κατάστασης. Τα μοντέλα αυτά υπολογίζονται χρησιμοποιώντας τις υποθέσεις των ίδιων των κυβερνητικών εμπειρογνωμόνων, επιτυγχάνοντας έτσι μια αυτοαναφορική κυκλικότητα. Έχουν δίκιο, επειδή έχουν δίκιο.
Στην παρούσα περίπτωση, οι κυβερνητικοί εμπειρογνώμονες εισάγουν ένα ευρύ φάσμα μη αποδεδειγμένων υποθέσεων σχετικά με την πρόσπτωση και τα ποσοστά μόλυνσης από τον κοροναϊό και την ανταλλαγή της μετάδοσης της λοίμωξης μεταξύ των ανθρώπων. Έτσι, καταλήγουν σε προβλέψεις μόλυνσης του πληθυσμού. Υπάρχουν τεράστιες διακυμάνσεις στα αποτελέσματα αυτών των μοντέλων και των προβλέψεων κι έτσι επιλέγεται το χειρότερο πιθανό σενάριο.
Το δεύτερο βήμα είναι το γιγαντιαίο άλμα από τις θεωρητικές εκροές αυτών των μοντέλων, στη φαντασίωση ότι το κράτος μπορεί αναλάβει δράση έναντι των πραγματικών ανθρώπων για να αλλάξουν οι εισροές στο μοντέλο. Τα ποσοστά επαναμόλυνσης είναι πολύ υψηλά; Διατάξτε τους ανθρώπους να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους ώστε να μην πλησιάζουν ο ένας τον άλλον σε απόσταση τριών μέτρων (μια ακόμα υπόθεση από κάποιο μοντέλο σε κάποιο σημείο). Πείτε τους να μείνουν στο σπίτι και να εγκαταλείψουν κάθε οικονομική δραστηριότητα. Βάλτε λουκέτο σε πολιτείες. Βάλτε λουκέτο στη χώρα.
Γιατί το κάνουν αυτό; Γιατί μπορούν. Για να σώσουν ζωές; Ποιών; Γιατί τώρα και όχι σε προηγούμενες εποχές ξεσπάσματος γρίπης, οι οποίες είναι πολύ πιο θανατηφόρες; Για να μειωθεί η πίεση στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης; Ας βρουν άλλους τρόπους να το πετύχουν. Ποιος από εμάς ρωτήθηκε αν θέλει να θυσιάσει τη ζωή του έναντι μιας θεωρητικά μειωμένης πιθανότητας να μολυνθεί από τον COVID-19; Έχουν τα μοντέλα και έχουν την πολιτική εξουσία να μας εξαναγκάζουν. Ο έλεγχος και η επιβολή επί των ανθρώπων είναι η μόνη αιτιολογία.
Ακόμη χειρότερα, αυτή η κλιμάκωση της κρατικής εξουσίας, η οποία έφτασε στο σημείο να μας διατάζει να μην βγούμε από τα σπίτια μας με την απειλή και χρήση βίας, θα αποδειχθεί μη αναστρέψιμη. Δεν θα μπορέσουμε να ξεχάσουμε τι μας έκαναν. Θα καταγραφεί ανεξίτηλα στην ιστορία. Οι κυβερνήσεις θα ανατρέχουν σε αυτή την περίπτωση, για να δικαιολογήσουν μελλοντικές, χειρότερες περιπτώσεις.
Πρέπει να αρχίσουμε να αντιστεκόμαστε.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
